TUMAC BSE No. 41: “Kemal İlerici Mektupları ve Türk Müzik Modernleşmesi”- Dr. Semih Pelen

Kemal İlerici’nin ortaya koyduğu ve bugün çoğunlukla ‘Dörtlü Armoni’ olarak anılan sistem, 20. yüzyıl başlarında müzik reformu konusunda ileri sürülmüş arzulardan biri olan ‘Türk müziğinin kendi bünyesinden türetilecek bir çok seslilik’ anlayışının ilk kez sistematik bir biçimde vücut bulmuş halidir. Bu sistem ayrıca, birçoğu İlerici’nin öğrencisi olmuş kuşak bestecilerinin eserlerine kaynaklık etmiş olduğu gerçeği bakımından da önem taşır. Bu açıdan, böyle bir armonik sistem icadını hazırlayan toplumsal koşulların aydınlatılması, Türk müzik modernleşmesi sürecinin daha iyi anlaşılabilmesi ile çift yönlü bir ilişki içerisindedir. Kemal İlerici’nin –gerek müzik gerekse müzik dışı konuları içeren– çeşitli isimlerle olan mektuplaşmaları, bu ilişkiyi anlamada kilit bir role sahiptir. İlerici’nin söylemlerinde, fikirlerini sıklıkla zıt kavramlarla gerekçelendirdiği ve bunu da ‘zıtlık kanunu’ olarak adlandırdığı gözlemlenmiştir. Yürütülen söylem analizi ile onun zıtlıklarla kurduğu bu ilişkinin derinine inilerek işaret ettiği saklı anlamlara ışık tutulmuş; böylece, Türk müzik modernleşmesi süreci içerisinde Kemal İlerici’nin durduğu özel konum ortaya çıkartıldığı gibi bu süreçte yaşananlar da farklı bir açıdan ele alınmıştır.