Elif Özen

 

Mevcut kurumsal eğitimlere alternatif bakış açıları geliştirme, edinilen bilgilere farklı perspektiflerden bakabilme gibi çeşitli imkânlar sunan kısa süreli eğitim atölyeleri, öğrencilerin ders almak istediği hocalarla tanışma fırsatı da sağladığından, eğitim alanında önemli bir yer teşkil etmekte ve dolayısıyla günümüzde bu eğitimlere rağbet giderek artmaktadır. Sayısal ve sosyal bilimler için dönemsel atölyelerin düzenlenmesinin çok daha önceden başladığını göz önünde bulundurursak, Assos Makam Kampının 2017 yaz sezonundan itibaren, Türk makam müziği alanında böyle bir boşluğu doldurduğunu söyleyebiliriz 1. Geçmiş yıllarda, alanında uzman akademisyenlerin tartışmalarının yanı sıra, sazında ustalaşmış birçok sanatçının da ağırlandığı Assos Makam Kampı’nın üçüncüsü bu yıl da birbirinden değerli isimlerin katılımıyla gerçekleşti.

Bütün meslek ve yaş grubundan katılımcılara açık olan Assos Makam Kampı’nda, her yıl birkaç farklı eğitim dönemi yer alıyor. 2019 sezonunda, üç ayrı eğitim haftasından birinde tanbur, kemençe ve ney sazlarının eğitimlerine ağırlık verilen, diğer ikisinde de makam derslerinin çoğunlukta olduğu haftalar vardı. Bu saz eğitimlerinin olduğu dönemlerde hocalık görevini, tanburda Kağan Ulaş, neyde Kaşif Demiröz, kemençede Mehmet Yalgın gibi değerli icracılar üstlendi. Beş günlük periyotlar halinde gerçekleşen bu eğitim dönemlerinde, makam dersleri veya enstrüman dersleri ağırlıklı olmak üzere farklı içeriklerde dersler işlendi. Enstrüman eğitimi ağırlıklı olan dönemler dışında, makam kampı atölyelerinde; nazariyat, müzik sosyolojisi, toplu icra gibi derslerden oluşan yoğun bir program içeriği mevcuttu. 2018 ve 2019 olmak üzere iki yaz sezonunda makam kampının olduğu dönemlerde katılma şansı yakaladığım bu atölyelerde, farklı meslek gruplarından oluşan birçok katılımcıyla birlikte; nazariyat alanındaki tartışmalardan toplu icraya, müzik sosyolojisinden meşk çalışmasına kadar geniş bir perspektifteki eğitimlerden faydalandığımı söyleyebilirim.

 

8-12 Temmuz 2019 tarihlerinde gerçekleşen ilk kamp dönemi; Cengiz Onural’ın seminer içeriğine yönelik yaptığı açılış konuşmasından sonra, atölye süresince Kağan Ulaş’ın “Medeniyet ve Müzik Tasavvuru”, Sühan İrden’in “Nazariyat Tarihi ve Makam Ontolojisi”, Sühan İrden, Kağan Ulaş ve Güzin Değişmez’in birlikte düzenlediği “Hicaz Klasik Asar İcra ve Analizi”, Onur Güneş Ayas’ın “Müzik Sosyolojisi ve Makam Müziği” ve “Musiki İnkılabı ve Makam Müziği”, Cengiz Onural’ın “Rebetiko Nedir, Ne Değildir?” ve “Hicaz Armonisi”, Koray Değirmenci’nin “Otantisite-Kapitalism ve Müzik” başlıklı derslerinin yanısıra, “usta öğretici” pozisyonlarıyla Emre Erdal’ın kemençe öğrencilerine, Muhammed Ceylan ve Şükrü Fırat’ın neyzenlere yönelik enstrüman eğitimi dersleri, misafir katılımcı olarak gelen Erkan Oğur’la ve kamp dönemi boyunca toplu icrada öncülük eden Güzin Değişmez ile meşk üzerine güzel sohbetler içeren zengin bir ders programına sahipti. Kampta ders verme amacı dışında katılımcı olarak varlığıyla atölyeyi zenginleştiren ve çeşitli müzikal performanslarda bulunan İvi Dermancı, Sumru Ağıryürüyen, Mahinur Özüstün, Emine Bostancı, Erhan Bayram ve Güz Kumpanyası grubundan Sertaç Işık, Seda Koytak, Selim Koytak, Mustafa Göçer gibi birçok değerli müzisyen de bulunmaktaydı.

Assos makam kampı fikrinin filizlenmesine sebep olan süreç üç yıldır bu kampın hocalığını ve organizasyonunu yapan Kağan Ulaş, Cihan Etiz, Sühan İrden ve Cengiz Onural dörtlüsünün öncülük ettiği girişimlerle başlamış. Kocaeli Üniversitesi Konservatuarı’nda öğretim üyesi olan Sühan İrden’in doktora teziyle keşfettiği ve daha sonra 2015 yılında yazdığı “Türk Musikisinde Makam Uygulamaları” kitabıyla somutlaştırdığı, edvarlardaki anlatımların yeniden yorumlanmasına yönelik makam analizi sistemi, perde düzenine dayalı makam öğretimi konusunda ilk adımı atmasına vesile olmuş 2. Neyzen Cihan Etiz’in girişimiyle bu kitabın öğretim anlayışını sosyal medyaya birlikte aktararak “Makam Uygulamaları” adıyla çeşitli mecralarda sayfalar açıp kitlelere ulaşmış ve dikkat çekmişler. Daha sonra neyzen Cihan Etiz’in, İzmir Devlet korosu tanbur sanatçısı Kağan Ulaş ile birlikte İzmir’de müzik dershanesi olarak kurdukları No 209 ile, makam öğrenimi ve icrasına yönelik bir atölye kurulması girişimine ilk adımı atmışlar. Nazariyat bilgisini geliştirme, birlikte Türk makam müziğinin birçok formunda icra yapabilme alanı sağlayan bu girişim, müziği öğrenme ve bu amaç için motivasyonlarının gelişmesine yol açarak, bu alanla ilgili daha fazla insana ulaşabilme gayesine bir lokomotif oluşturmuş. Sosyal medya sayfası olan Makam Uygulamaları ve müzik dershanesi No 209 projelerinin çıkış noktası, makamları anlamak üzerine soru sorma ve icra için bir arada bulunma ihtiyacından doğmuş. Bu projeler sonrasında edinilen geri bildirimlerle, konuyla ilgilenen daha fazla insana ulaşılabilen bir makam müziği kampı fikri geliştirilmiş. Bu fikrin filizlenmeye başlamasıyla aynı zamanlarda, Kağan Ulaş’ın Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Balabanlı köyünde yazlık bir arazi satın alması, bu arazide bir sayfiye ev yaptıktan sonra Cihan Etiz ve Sühan İrden’in bu bölgede bir makam müziği kampı gerçekleştirme fikri Cengiz Onural’ın desteğiyle de birleşmiş ve müziği gönülden seven bu insanların öncülüğüyle makam müziği için yaz okulu fikri somutlaşmış. Birçok şehirden katılımcıya açık olan bu oluşum, organize edenlerin de motivasyonunu yükselten bir yapıya dönüşmüş 3.

 

Üç sezondur gerek katılan hocalarıyla gerekse ders içerikleriyle kapsamını geliştirmeye ve zenginleştirmeye çalışan Assos Makam Kampı’nın beş günlük periyotlarda katılımcılara sağlamak istediği temel kazanım; “Makam müziğinin tarihsel süreciyle birlikte doğru anlaşılarak, yeni jenerasyona doğru şekilde aktarılmasını, eleştirmekten ve sorgulamaktan imtina edilmemesini ve tüm bunlardan zevk alınmasını sağlamaya çalışmak” 4. Kurumsal eğitimlerin aksine, kısa süreli bir zaman diliminde gerçekleşen yaz atölyelerinin temelden başlama imkânının olmaması, öğrencilerin hâlihazırda var olan bilgilerine eleştirel bir bakış açısı katabilmeleri için bir özgürlük alanı oluşturmasına olanak sağlıyor. Konservatuarlarda kabul edilen teori ve sistemlerin sorgulanabildiği, farklı bakış açılarının tartışılabildiği bir ortam oluşması, katılımcıların müzik ve nazariyat ile ilgili konularda önceden edindikleri bilgileri sorgulamasına yol açıyor. Zamansal kısıtlamayı göz önünde bulundurduğumuzda, herhangi bir alandaki eğitim kampının, katılımcısına sağlayabileceği en etkili katkının mevcut bilgilerine eleştirel bir bakış açısı katabilmesi olduğunu düşünüyorum. Akademik bilgiden ziyade, eleştirel bilgi kazandırmayı amaçlayan bu kampın, derslerin işlenişi tartışmayla bütünleştiğinden, amacıyla örtüşen bir yapısı var. Elbette ki bu katkıyı kampın tüm katılımcılarına aynı oranda sağlayabildiği bir durum söz konusu değil. Farklı meslek grupları ve dolayısıyla çeşitli seviyelerde müzik bilgisine sahip katılımcıların aynı derslere katıldığını düşünürsek, bu etki tüm öğrencilerde aynı düzeyde oluşmuyor. Dahil olabilmek ve tartışmaları takip edebilmek için ileri düzeyde makam bilgisi gereken derslerde, ön bilgi eksikliğinden kaynaklanan kopukluklar yaşanabiliyor. Fakat yoğun ders programının genel durumu değerlendirildiğinde, katılımcıların eleştiri ve taleplerine yönelik düzenlemelere sıcak bakan yapısıyla Assos Makam Kampı, nazariyat konularına sorgulayıcı bir bakış açısı ve müzikal alanda sosyalleşme gibi değerli kazanımlar sağlıyor.

Fotoğraflar: İbrahim Esmer, Sercan Karataş

Yaz mevsiminde düzenlenen bir eğitim kampına duyulan ilgiyi arttırmada önemli rol oynayan fiziksel koşullardan bahsetmemek, yerin doğasına haksızlık olur. Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Balabanlı köyünde konumlanan Assos Makam Kampı; temiz havası, berrak denizi, şehir gürültüsünden uzak sakin atmosferi, derslerin yapıldığı Gül Pansiyon’da çalışanların güler yüzüyle katılımcıları ağırlıyor. Organizasyonu yapanların motivasyonunu arttıran bir etkisi olan fiziksel koşullarıyla Assos Makam Kampı, katılımcılara beş gün boyunca berrak denize girebilecekleri bir ortam sağlıyor. Bu sayede yorulan zihinlere fiziksel bir dinlenme imkânı da sunuluyor. Assos Makam Kampı, değişen katılımcılarına üç sezondur güzel bir tatilin beraberinde, müzik eğitimine farklı bir bakış açısı sunmaya devam ediyor.

Notlar

  1. 2007’de kurulan ve matematik, felsefe ve sanat alanlarında atölyeler gerçekleştiren Nesin Matematik Köyü, 2011’de kurulan sanat araştırmaları ve gösteri merkezi amaçlı kurulan, sosyal bilimler alanında da çeşitli atölyeler düzenleyen Tiyatro Medresesi gibi.
  2. Sühan İrden ile görüşme.
  3. Cihan Etiz ile görüşme.
  4. Kağan Ulaş ile görüşme.