Kitap Adı: Klasik Osmanlı Müziği ve Ermeniler

Yazarları: Aram Kerovpyan – Altuğ Yılmaz

Yayınevi: Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı Kültür Yayınları

Yayın Yılı: 2010

ISBN: 978-605-5607-45-6

Sayfa Sayısı: 187

 

       İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projesi kapsamında yayınlanan kitap, yazarların ifadesiyle, “Ermenilerin, kimliklerinin temel bir bileşenini oluşturan Kilise Müziği alanındaki faaliyetleri ile Osmanlı Müziği alanındaki faaliyetleri arasında nasıl bir ilişki vardır?” sorusuna cevap aramak üzere kaleme alınmıştır. Yayın koordinatörü Arsen Yarman’ın takdiminde belirttiği üzere, milliyetçi yaklaşımın hâkim olduğu resmî tarih yazımında ortaya çıkan zorluklara rağmen çalışma boyunca Osmanlı Klasik Müziği’nin nesnel bir tutumla incelenmesi amaçlanmıştır. Yazarların cevap arayışını yönlendiren üç temel savdan bahsedilirken bunlardan ilki Osmanlı İmparatorluğu’nun idarî yapısından kaynaklanan, gündelik hayatta da etkileri görülen ayrımcılığın müzik alanında etkin olmamasıdır. İkincisi, Osmanlı’yı etkisi altına alan batılılaşma hareketlerinin gözlendiği 19. yüzyılda Ermeni sanatkârların müzik alanında geçmişe nazaran daha yoğun katılım göstermeleridir. Üçüncüsü ise özellikle İstanbul Ermenileri için ayrı bir önemi olan Kilise Müziği’nin Ermeni bestekâr ve icracıların müzikal kimliklerini şekillendirerek, dindışı müzik alanındaki faaliyetlerine de temel hazırlamasıdır. Yazarlar bilhassa üçüncü savın desteklenmesi ve Hampartzum notasının anlaşılabilmesi hususlarında Osmanlıca-Türkçe dışında yazılmış birincil ve ikincil kaynakların kullanımının önemini vurgulamaktadırlar.

 

 

 

Yayın Adı: Afyonkarahisar Sanat ve Müzik Ansiklopedisi

Editörler: Sena Coşkun – Uğur Türkmen

Yayınevi: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları

Yayın Yılı: 2019

ISBN: 978-605-65031-7-7

Cilt Sayısı: 6

 

       Afyonkarahisar Belediyesi ve Afyon Kocatepe Üniversitesi’nin ortaklaşa gerçekleştirdiği proje kapsamında hazırlanan ansiklopedinin her cildinde farklı bir alan ele alınmaktadır. Altı cilt sırasıyla Safiye yağcı ve Yunus Emre Uğur tarafından Kültür Envanteri, Mehmet Sarı tarafından Afyonkarahisar Edebiyatı, Servet Yaşar tarafından Afyonkarahisar Geleneksel Halk Müziği, Çağhan Adar tarafından Türk Sanat Müziği, Muharrem Feratan tarafından Halk Oyunları ve İsmail Hakkı Nakilcioğlu tarafından Görsel Sanatlar başlıklarıyla yayına hazırlanmıştır. İçerik görsel öğelerle desteklenmiş ve zenginleştirilmiştir. Yerel kültürün, gelenek ve göreneklerin akademik bir bakışla incelenmesini konu edinen bu kapsamlı ansiklopedi çalışması, Afyonkarahisar tarihi ve kültürü hakkında danışılabilecek bir rehber kaynak niteliği taşımaktadır.

 

 

 

Kitap Adı: Kitābu ‘İlmi’l-Mūsīkī ‘alā vechi’l-Ḥurūfāt – Musikiyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı

Yazarı: Kantemiroğlu (Dimitrie Cantemir)

Yayına Hazırlayan: Yalçın Tura

Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları

Yayın Yılı: 2001

ISBN: 975-08-0167-9

Sayfa Sayısı: 240(I. Cilt), 695(II. Cilt)

 

       Boğdan Prensi Dimitrie Cantemir (1673-1723)’in İstanbul’da edindiği bilgi birikiminin ve eriştiği müzikal olgunluğun aktarımı olarak görülebilecek yapıt kısaca “Kantemiroğlu Edvarı” olarak da bilinmektedir. İki ana bölümden müteşekkil eserin ilk bölümü nazariyâta, ikinci bölümü ise nota örneklerine ayrılmıştır. Nazariyât kısmı dokuz “bâb”dan oluşurken, nota örnekleri kısmı ise peşrevler ve semailer olmak üzere (sonraları yeni eserlerin eklenmesiyle ayrımları belirsizleşen) iki bölümden oluşmaktadır. Kantemiroğlu kendinden önceki kuramcılardan oldukça farklı bir yol izleyerek müziği felsefi ve sembolik bağlamından bağımsız bir temelde ele almıştır. Kitabın nazariyât ile ilgili ilk kısmı incelendiğinde perdelere dayalı, daireler yerine sözlü tarif içeren analitik ve işlevsel bir makam anlatımı, yine perdelere dayalı bir makam sınıflandırması, tam ve yarım perde ayrımı, ud yerine tanbur üzerinden perde tarifi gibi yenilikçi yöntemlerle karşılaşılmaktadır. Bu yenilikçi tavır Kantemir’in eserini önceki yüzyılların edvarlarından ve diğer kuramsal çalışmalarından farklılaştırmış ve öncül bir yer edinmesini sağlamıştır. Sonraki dönemlerde eser veren pek çok kuramcının Kantemir’in yolunu izlemesi bu durumun kanıtıdır. Kitabın ikinci bölümündeki notalar Kantemir’in icadı olan, harflere dayalı bir nota sistemi ile yazılmıştır. Yalçın Tura’nın incelediği Kantemiroğlu Edvarı Hüseyin Sadettin Arel tarafından İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kitaplığı’na bağışlanan 2768 katalog numaralı nüshadır ve bizzat müellifinin elinden çıkan en geniş kapsamlı nüsha olduğu tahmin edilmektedir. Yalçın Tura’nın 2001’de yayınlanan çalışması “Edvar” ve “Notalar” başlıklı iki cilt hâlinde basılmıştır. Bu çalışmanın içeriği tıpkıbasım, çeviriyazı, çeviri ve notlardan oluşmaktadır.

 

 

 

Kitap Adı: 18. Yüzyıl Osmanlı/Türk Müziği Çalışmaları – Mûsikî Risâleleri

Yayına Hazırlayan: Nilgün Doğrusöz

Yayınevi: BİKSAD – Bilim Kültür ve Sanat Derneği

Yayın Yılı: 2012

ISBN: 978-605-5551-04-9

Sayfa Sayısı: 175

 

       Çalışmanın temelini oluşturan, Ankara Millî Kütüphane arşivindeki 131 numaralı yazmanın incelemesi, Nilgün Doğrusöz tarafından ilk olarak sanatta yeterlilik tezi kapsamında Mûsikî Makaleleri başlığıyla yayınlanmıştır. Elimizdeki kitap söz konusu yazmanın içerdiği, farklı dönemlere ait dört risâlenin tespit edilen diğer nüshalarıyla karşılaştırılması neticesinde yayına hazırlanmıştır. Bu risâlelerden ilk ikisi başlıksız olup Kırşehrî Edvârı ve Risâle-i Mûsikî olarak tanımlanmıştır. Kırşehrî Edvârı’nın Yusuf Kırşehrî tarafından kaleme aldığı bilinirken, Risâle-i Mûsikî’nin müellifi bilinmemektedir. Yine müellifleri kesin olarak bilinmeyen diğer iki risâle sırasıyla Der Beyân-ı Kavâid-i Nağme-i Perde-i Tanbûr (Tanbûrun Perdelerinde Makamların Kurallarını Anlatma) ve Devr-i Felek Yevm-i Saat-i Zamâniye (Gün, Zaman ve Saate Göre Gökcisimlerin Hareketi) başlıklarını taşımaktadır. Doğrusöz’ün çalışması iki bölümden oluşurken ilk bölümde metinlerin içeriği ve değerlendirmesi, ikinci bölümde ise metinlerin çeviriyazımları yer almaktadır.

 

 

 

Kitap Adı: Arap ve Türk Musikisinin XX. Yüzyıl Birlikteliği

Yazarı: Murat Özyıldırım

Yayınevi: Bağlam Yayıncılık

Yayın Yılı: 2013

ISBN: 978-605-5809-79-9

Sayfa Sayısı: 244

 

       Geçtiğimiz yüzyılın ikinci çeyreğinde gerçekleşen ve bugün dahi tartışılmaya devam eden hâdiselerden, batılılaşma politikaları sonucunda Türk müziğinin eğitimine ve devlet radyosunda icrasına yönelik uygulanan yasaklar halkın yeni seçenekleri keşfetmesine önayak olmuştur. Devlet kanalıyla dayatılan müzik tamamen yabancısı olunan Avrupa merkezli batı müziği olduğundan, kulakların daha âşina olduğu ezgiler barındıran ve özellikle Mısır’daki film endüstrisinin üretimine dayanan Arap müziği Türkiye’de geniş kitlelerce rağbet görmüştür. İki ülkenin, bu ilgi sonucunda yakınlaşan kültürlerinin müzik alanındaki izleri günümüzde de rahatlıkla takip edilebilmektedir. Klasik Arap Müziği’ne ve bilhassa meşhur ses sanatçısı Ümmü Gülsüm’e duyduğu meraktan yola çıkarak araştırmalarını sürdüren Murat Özyıldırım iki ülke arasındaki kültürel alışverişi daha iyi anlayabilmek amacıyla dönem tanıklarının sunduğu bilgi ve belgelerle dönemin gazete ve dergilerini inceleyerek edindiği çıkarımları okuyucuya sunmuştur. Pek çok fotoğraf, afiş, gazete ve dergilerden kesitler çalışma boyunca anlatımı desteklemektedir